BİYO GÜVENLİK KURALLARI NELERDİR?

1. İşletmenin kurulacağı arazi isabetli seçilmelidir. Kümesin kurulması için çevrede hayvancılık İşletmelerinin bulunmadığı ve sağlıklı yetiştiricilik yapılmasına uygun araziler seçilmelidir. Binalar, hakim rüzgarların geldiği istikamette ve yakın çiftliklerin egzoz fanlarından çıkan havaya doğrudan maruz kalmayacak doğrultuda olmalıdır. Kümesler, hayvanların her türlü ihtiyacını karşılayacak ve biyo güvenlik için gerekli uygulamaların yapılmasına imkan verecek tarzda inşa edilmelidir.
2. İşletmeye girişler sınırlandırılmalıdır. Ziyaretçiler hastalık salgınları için ana tehlike kaynaklarındandır. Entegre bir İşletmede, kümesler arasında insan trafiği çok fazladır. Denetçiler, veteriner hekimler, aşı ekipleri, kümeslerin bakımında görevli kişiler, nakil araçlarının sürücüleri ve benzeri ziyaretçiler çiftliklerin insan trafiğini oluşturmaktadır. Bu tür ziyaretçi ziyaretlerinin kontrolü biyo güvenlik açısından önemlidir.

Bu nedenle;

• Son 24 saat içerisinde başka kanatlı İşletmelerinde bulunmuş olan ziyaretçiler İşletmeye kabul edilmemelidir
• Üretim alanlarına ziyaretçi girişi sınırlandırılmalıdır.
• Ziyaretçi kayıtları tutulmalı; isim, tarih ve ziyaret süresi kaydedilmelidir
• Ziyaretçilerin İşletmede temiz kıyafet ve çizme giymeleri sağlanmalıdır.
• Üretim alanına girme zorunluluğu olan ziyaretçilerin kümeslere giriş /çıkışlarda ve İşletme içerisinde bir yerden diğerine geçerken mutlaka dezenfektanlı ayak banyolarını kullanmaları sağlanmalıdır
• Ziyaretçilerin ellerini su ve sabun ile yıkamaları sağlanmalıdır.
• Tüm İşletme çalışanlarına ziyaretçi kabul prosedürü konusunda eğitim verilmelidir.

3. Araç trafiği kontrol altında tutulmalıdır.

• İşletme çevresinde bir tampon bölge oluşturulmalıdır. İnsan ve diğer vektörlerin hareketlerini engellemek için bu bölgenin etrafı yeterli yükseklikte çitle çevrilmelidir.
• İşletme girişine “ GIRILMEZ” yazılı uyarıcı levhalar konulmalıdır.
• Mümkünse ana giriş ve kümes giriş kapıları kilitli tutulmalıdır.
• Araçların İşletmeye girişleri kısıtlanmalıdır.
• İşletmeye gelen nakil araçları için etkili biyo güvenlik kontrolü yapılmalıdır. Bunun için;
• Sürücülerin araçtan inmelerine ve etrafta dolaşmalarına izin verilmemelidir.

4. Hastalıklar İşletmelere Taşınmamalıdır Mikroplar araçların tekerlekleri, kafesler ve ekipmanlar ile kolayca taşınabilirler. Bunları kümeslerden uzak tutmak için;

• İşletme çalışanları diğer kanatlıların ve yem depolarının bulunduğu alanlara gittiğinde mikropları taşıma riski olduğundan işlerine geri dönmeden önce üzerlerindeki kıyafetleri mutlaka değiştirmeli ve temiz kıyafetler giymelidir.
• Hastalıkların bulaşmasını önlemek için değişik yaş gurupları ve türden olan ya da değişik kaynaklardan gelen kanatlılar KESİNLİKLE bir arada tutulmamalıdır.

5. İşletme çalışanlarının diğer İşletmelere veya kanatlılarla ilgili yerlere ziyaretleri sınırlandırılmalıdır. Eller, saçlar ve kıyafetler hastalık etkenlerini taşıyabilen tozlarla kirlenebilir ve hastalıklar bu şekilde bir kümesten diğerine taşınabilir. İşletmede çalışan tüm personelin aşağıdaki uygulamalara dikkat ettiğinden emin olunmalıdır.

• Tavuk yada diğer tür kanatlılar ve kanatlı ile çalışan insanlardan uzak durulmalıdır.
• Bir İşletmeyi ziyaret ederken dışarıda kullanılan şapka giyilmemelidir.
• Her İşletme ziyaretinde o İşletmeye ait temiz kıyafet ve ayakkabı giyilmeli ve her seferinde bunlar değiştirilmelidir.

6. Komşulardan hastalık ödünç alınmamalıdır Sürü sağlığı çok önemlidir. Bu nedenle, bilerek ya da bilmeden kanatlı yetiştiriciliği yapan komşulara ait eşyalar kesinlikle paylaşılmamalıdır. Örneğin;

• Kümeslerde kullanılan ekipmanlar, bahçe ekipmanları ve malzemeler komşularla ya da diğer kanatlı sahipleri ile paylaşılmamalıdır. Paylaşmanın kaçınılmaz olduğu durumlarda bu tür malzemeler İşletmeye geri alınmadan önce mutlaka temizlenip iyice dezenfekte edilmelidir.
• Ödünç alınan malzemelerde iade edilmeden önce mutlaka iyice yıkanıp dezenfekte edilmelidir.
• Ahşap tezgah ya da karton yumurta violleri gibi malzemeler kesinlikle kimseyle paylaşılmamalıdır. Çünkü bu tür malzemelere, gözenekli yapılarından dolayı yeterli ölçüde temizlik ve dezenfeksiyon uygulanması mümkün olmamaktadır.

7. Tüm çalışanların iyi sanitasyon tedbirlerini uyguladıklarından emin olunmalıdır.

• İşletmede tercihen kümeslerde el yıkama üniteleri bulunmalıdır.
• İşletmede daima özel çalışma kıyafeti ve çizme giyilmelidir.
• İşletmede kesinlikle şapka giyilmemeli, gerekli durumlarda sadece kümese ait şapkalar kullanılmalıdır.
• Kümes içerisinde ve kümes dışında ayrı ayakkabı yada çizmeler giyilmelidir.
• Tüm ekipmanlar düzenli olarak temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir. Temizlik ve dezenfeksiyon işlemi uygulanmamış alet ve ekipmanlar kümesler arasında kullanılmamalıdır.
• İşletmede sinek, kırmızı tavuk biti, böcek, yabani kuşlar ve kemirgenler için etkili bir kontrol ve mücadele programı uygulanmalıdır.
• Yollar daima temiz tutulmalıdır.
• Tüm İşletmeve çalışma alanları düzenli olarak gözden geçirilmelidir.
• Kanatlı yetiştiriciliği yapanlar ya da İşletmelerde çalışanlar kesinlikle süs kuşları, köy tavuğu ya da dövüş horozu gibi kanatlıları beslememelidir.

8. Sağlıklı kanatlı kümesleri için tavsiye edilen sanitasyon uygulamaları düzenli olarak izlenmelidir.

• İşletmelerde ilk olarak en genç sürüler ziyaret edilmeli, daha sonra yaşlılar ve en son olarak da eğer girme zorunluluğu varsa hasta olan sürülerle ilgilenilmelidir.
• Kümeslere girerken ve çıkarken dezenfektanlı ayak banyoları kullanılmalıdır.
• Yetiştirme periyotları arasında kümeslerin temizliği ve dezenfeksiyonu için gereken uygun zaman aralığı bırakılmalıdır.
• Kümeslerden hayvanları / altlığı boşaltmak ve temizlemek için gerekli prosedürler oluşturulmalıdır.
• Kanatlı hayvanlar çıkarıldıktan sonra; – kümes içi – ekipmanlar – yem depoları, – su depoları, – ölü hayvanların konulduğu imha alanları tamamen temizlenmelidir.
• Ölü hayvanlar;, rendering işlemine tabi tutularak veya belirlenen alanlarda gömülerek, yakılarak ya da kompostlama tekniklerinden biri kullanılarak biyo güvenlik kuralları dahilinde, çevre kurallarına uygun olarak imha edilmelidir.
• Kümeslerin içi kadar çevresinin temizliğine de gereken önem verilmelidir. Kuş, fare, tavuk biti, sinek ve böceklerin üremesine ve barınmasına imkan sağlayan yapılar ortadan kaldırılmalıdır ( örneğin; kullanılmayan ekipman ve diğer malzemeler yada çöp ve dışkı atıkları gibi)

9. Altlık / Gübrenin Kümesten Çıkarılması ve imhası Uygun Koşullarda Yapılmalıdır Kümes boşaltıldıktan sonra bütün altlık/gübre kümes içerisinden uzaklaştırılmalıdır. Römorklar altlık/gübre ile doldurulmadan önce kümes içine yerleştirilmelidir. Altlık/gübre ve tozun etrafa saçılmasını önlemek için dolu römorklar hareket etmeden önce üzerleri tamamen örtülmelidir. Altlık/gübre kümeslerden en az 1,5 km. uzağa taşınmalı, yasalar çerçevesinde ve uygun olan yollardan biri kullanılarak imha edilmelidir.

Örneğin;

• Bir tarlaya dağıtarak ve 1 hafta içinde tarlayı sürerek,
• Bir tarlayı kazıp gömerek,
• Meraya dağıtmadan önce yığın haline getirerek ve yanmaya bırakarak,
• Gübre fabrikalarında işleme tabi tutularak,
• Yakma fırınında yakarak.

DIKKAT: ALTLIK / GÜBRE ÇIFTLIKTE DEPOLANMAMALI VE KOMŞU ÇIFTLIKLERE SAÇILMAMALIDIR.

10. Kümeslerde kırmızı tavuk biti, böcek mücadelesi yapılmalıdır.

Kırmızı tavuk bitleri bazı ilaçlar ve dezenfektanlardan pek etkilenmezler. Bu nedenle mücadelede etkili ilaçlar seçilmelidir. Bu tür dış parazitler genellikle kanatlıların üzerinde bulunduğundan hayvanlar kümeste iken onlara zarar vermeyecek organik preparatlar kullanılarak mücadele işlemi yapılmalıdır.

Ayrıca kümes boşaltıldıktan sonra altlık, tünekler, folluklar ve kümesin duvar, tavan, kovuk ve çatlak yerleri, püskürtme aleti ile etkili bir ilaç kullanılarak iyice ilaçlanmalıdır. İlaçlama işlemi temizlik ve dezenfeksiyon tamamlandıktan sonra boş kümese uygulanmalı, özellikle bit yumurtalarını yok etmek için işlem bir hafta ara ile tekrarlanmalıdır.

11. Kemirgenler için kontrol ve mücadele programı uygulanmalıdır.

• İşletmede iyi bir gözlem yapılarak, kemirgenlerin türüne ve sorunun büyüklüğüne bağlı olarak bir mücadele yöntemi belirlenmelidir. Kemirgen mücadelesi için öncelikle bir çevre temizliği yapılmalıdır.
• Çöpler ortama gelişigüzel bırakılmamalı, ağzı sıkıca kapalı metal kovalar içinde saklanmalıdır.
• Ortamda kemirgenlere yuva olabilecek malzeme yada atık yığınları bulunmamalıdır.
• Kemirgenlere besin kaynağı olabilecek her türlü malzeme iyi bir şekilde korunmalıdır.
• Su kaynaklarına dikkat edilmeli, ortamda su birikintisi olmasına müsaade edilmemelidir. Bina içine giren boruların girişleri korunaklı hale getirilmelidir.
• Bina çevresindeki otlar temizlenmeli ve en fazla 5 cm. uzunlukta olabilecek şekilde kesilmelidir.

12. Hasta tavuklar bildirilmelidir. Kümes sağlığını korumak için erken bildirim çok önemlidir. Kümeslerde anormal belirtiler ya da beklenmeyen ölümler olduğunda durum mutlaka sorumlu veteriner hekim ve Tarım Il / Ilçe Müdürlüğüne haber verilmeli ve Bölge Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü’ne vakalar bildirilerek yardım istenilmelidir. Özellikle Newcastle ve Avian Influenza gibi hastalıklar ihbarı mecburi hastalıklar olup sadece hastalık belirtilerinin görüldüğü kümes/İşletmeye değil çevrede bulunan tüm kanatlılara hızla yayılarak büyük kayıplar verdirebilir.

13. Düzenli temizlik ve dezenfeksiyon yapılmalıdır. Kümeslerin çevresi düzenli aralıklarla dezenfekte edilmelidir. Dezenfeksiyon, kümeslerin çevresinde bulunan ve risk oluşturabilecek hastalık etkenlerini azaltır.

Dezenfeksiyon iki aşamada yapılır. Temizlik ve uygun bir dezenfektanın kullanılması. Her zaman için ilk işlem temizlik olmalıdır. Çünkü dezenfektan uygulanacak alanların tamamen temizlenmediği durumlarda dezenfektanlar yeterince etkili olamazlar.

a.Temizlik

Temizlik, kümes hayvanlarının sağlıklı bir şekilde yetiştirilmesi ve iyi bir performans göstermesi için onlara ve insanlara zarar verebilecek bütün hastalık etkenlerini ortadan kaldırmak ve bakteri, virüs, parazit, sinek ve böceklerin sayılarını azaltmak için yapılır. Kümes içerisinde sütunlar ve çıkıntılar olmamalıdır. Ayrıca ekipmanların taşınabilir kısımlarının yıkanabilmesi ve depolanması için ayrı bir alan yapılmalıdır. Uygun bir temizlik aşağıdaki şekilde yapılabilir:

• Tüm altlık, yemler ve gübre uzaklaştırılmalıdır
• Kaba pislikler ve örümcek ağları süpürülmelidir.
• Tüm yüzeyler bir deterjan yada temizlik maddesi ile iyice fırçalanmalıdır (yüksek basınçlı spreyler yararlı olabilir).
• Yüzeylerdeki tüm deterjan ve organik materyal iyice durulanarak uzaklaştırılmalıdır.

b. Aşağıdaki alanlarda temizlik ve dezenfeksiyona özellikle dikkat edilmelidir:

• Fan ve ped altları,
• Ulaşılması zor yerler,
• Kapı etrafları Kümes dışındaki bütün beton alanlar içeride olduğu gibi dikkatli bir şekilde temizlenmeli ve dezenfekte edilmelidir.

Dezenfektan uygulanması;

Dezenfektanlar, uygulanacakları alan önceden iyice temizlenip organik kirler mümkün olduğunca uzaklaştırıldığı durumlarda daha etkilidirler. Kümes ısıtıldıktan ve tamamen kapatıldıktan sonra dezenfeksiyon yapılmalıdır. Tüm dezenfektanlar dışkı, toz ve örümcek ağları gibi organik kirlerin bulunduğu ortamlarda kullanıldığında çok az etkilidirler. Diğer bir deyimle pislikler dezenfekte edilemez.

• Yapılacak iş için etkili dezenfektanlar seçilerek etiketinde yazılı olan kullanım talimatlarına uygun olarak hazırlanmalı ve kullanılmalıdır. Dezenfektanları tavsiye edilen konsantrasyonlarda kullanmak çok önemlidir. Kullanılacak dezenfektan, maliyeti azaltmak amacıyla bildirilen sulandırma oranından daha fazla sulandırılırsa tam etkili olmaz. Yanlış hazırlanan karışım dezenfektanın etkisini azaltır ve var olan hastalık etkenlerinin tam olarak yok edilmesini sağlamadığından zaman ve para kaybına neden olur.
• Dezenfektan duruma göre iki kez uygulanmalı; ilk uygulamadan sonra yüzeylerin tamamen kuruması sağlanmalı ve ardından ikinci uygulama yapılmalıdır.

c. Uygun dezenfektanın seçimi. Bir dezenfektanın hastalık etkenlerini (virus, bakteri, mantar ve protozoon) yok etme etkisi, kimyasal kompozisyonuna, etki alanına ve mikroorganizmanın tipine bağlıdır. Bazı dezenfektanlar tüm mikroorganizmalar üzerinde etkili değildir.

İdeal bir dezenfektan ne gibi özelliklere sahip olmalıdır?

• Geniş spektrumlu antimikrobiyal etkiye sahip olmalı,
• Dayanıklı (stabil) olmalı, antimikrobiyal etkisini çabuk kaybetmemeli,
• Ekonomik olmalı,
• Suda kolay eriyebilmeli,
• İnsan ve hayvan sağlığı için zararsız olmalı,
• Kokusuz veya hoş bir kokuda olmalı,
• Boyama özelliği olmamalı,
• Hızlı etkili olmalı,
• Düşük konsantrasyonlarda etkili olmalı,
• Ortamdaki organik ve inorganik maddelerden etkilenmemeli,
• Alet ve malzemeler için aşındırıcı olmamalı,
• Uygulama yerindeki çatlak ve boşluklara iyice nüfuz edebilmeli,
• Her ısıda aktivite gösterebilmeli,
• Deterjan özelliği olmalıdır.

Bu özelliklerin bir kısmı bazı durumlarda diğerlerine göre az ya da çok değişen oranlarda önem gösterse de dezenfektanın etkinliği (öldürme etkisi) ve hayvanlar üzerindeki toksitesi her zaman için çok önemlidir.

Kullanım amacına uygun olarak değişik tür dezenfektanlar incelenmeli ve tüm durumlarda etkili olan yani geniş kullanım alanına sahip dezenfektanlardan birisi seçilmelidir.

Dezenfektanlara Örnekler:

Sprey Dezenfektanlar: Etiketinde “virus ve bakteriler için etkilidir” ibaresi olmalıdır. Spreyler ayakkabı ve temizlikte kullanılan aletlerin dezenfeksiyonu için çok uygundur. Sprey uygulamadan önce kir ve gübreler yüzeyden iyice uzaklaştırılmalıdır.

Susuz El Temizleyicileri: Bunlar jel ya da ele dökme şeklinde olmaktadır. Bunların kanatlıları ziyaret etmeden önce ve ettikten sonra kullanılması gereklidir. Bu tür temizleyicilerin ellerin tüm yüzeyine ve tırnak aralarına uygulanması önemlidir.

Diğer Dezenfektanlar: Her zaman için etiketinde belirtildiği şekilde sulandırılmalı ve kullanılmalıdır.

Dezenfektanlı Ayak Banyosu Hazırlanması Gerekli Malzemeler:

• Yetişkin bir insanın ayaklarının sığabileceği büyüklükte ve içerisinde adım atılabilecek derinlikte plastik bir leğen,
• Plastik ve yüzeyi tırtıklı bir paspas,
• Genel amaçlı bir dezenfektan,
• Su Dezenfektan etiketinde belirtildiği şekilde sulandırılır. Paspas, plastik leğenin içine yerleştirilerek üzerine tüm taban yüzeyini ıslatacak şekilde dezenfektan solüsyonu ilave edilir. Ziyaretçiler bu paspasta ayakkabılarını yıkamaları için uyarılmalıdır. Paspastaki çıkıntılar ayakkabının tabanındaki kirleri uzaklaştırarak tabanın temizlenmesi ve dezenfektan ile kolaylıkla temas etmesini sağlar. Ayak banyosundaki sıvı kirlenmeye ve rengi bulanmaya başladığında hemen değiştirilip yeni dezenfektanlı su ilave edilmelidir.

14. Her seviyedeki İşletme çalışanlarını kapsayacak şekilde iyi iletişim ve eğitim uygulamaları yapılmalıdır. Bu konu İşletme sahibi, danışmanlar ve tüm çalışanların birbirleriyle iletişimi dolayısıyla bilgi paylaşımı ve sorulara cevap bulma açısından çok önemlidir. Bu sayede İşletme sahipleri ve danışmanlar eğitimin gerekliliğini tespit edebilir ve bunu sağlayabilirler.

Kümeslerle ilgilenen çalışanların sorunları dikkatlice değerlendirilmeli ve gerekli yapıcı eleştirilerle sorunlara çözüm önerileri getirilmelidir. Eğitim konusuna önem verildiğinde, kümes çalışanları İşletmedeki küçük problemleri dahi fark ederek ele alırlar. Kümes performansı ile ilgili veriler birlikte tartışıldığında kümeste çalışan herkesin konunun önemini daha iyi kavrayarak sorunlara sahip çıkması sağlanabilir.

Eğitim uygulamaları İşletme çalışanları tarafından kaliteli kümes hayvanı yetiştirilmesi ile sıkı biyo güvenlik uygulamalarını kapsayan iyi yönetim uygulamaları arasındaki ilişkinin öneminin anlaşılmasına yardım eder.

Biyo güvenlik ve sürülerin çevrede maruz kalabileceği muhtemel tehditler konusunda çalışanlara sürekli eğitimler düzenlenmelidir. Hatalı çalışanlar mutlaka uyarılmalı ve hatalarının sebep olabileceği sonuçlar konusunda bilgilendirilmelidir. Çalışanlarla iletişim, yapılan yanlışların ortaya konulması ve düzeltilmesi açısından çok önemlidir. Bilgi yetersizliği her zaman için iyi iletişim ve eğitim ile düzeltilebilir.

15. İşletmede düzenli kayıt tutulmalıdır İşletme yönetimi tarafından sürülere ait kayıtların tutulması, sürülerin izlenmesi açısından çok önemlidir.

• Sürülere ait kayıtlar hayvanların geldikleri günden itibaren elden çıkarılıncaya kadar dikkatli bir şekilde tutulmalıdır.
• Bu kayıtlar, hayvanların ırkı, sayıları, ölümler, uygulanan aşılar, antibiyotikler, yemdeki değişiklikler, kümes değişimleri, günlük tüketilen yem, su miktarları, gelişme hızları, canlı ağırlık artışları, damızlık veya yumurtacı sürülerde verime başlama zamanı yumurta kalitesi ve ağırlığı gibi detaylı bilgileri içermelidir.

16. Sürünün sağlık durumunu izlenmelidir. Sürünün gözlenmesi esnasında, hayvanların sağlık durumlarının tespitinde aşağıdaki belli başlı sorular sorulabilir:

1-Hayvanlarda gözle görülebilen bir değişiklik var mı?

SAĞLIKLI HASTA GÖRÜNÜM Hayvanlar dik durur, canlıdır, baş ve kuyruk tüyleri dik ve hareketlidir. BAŞ İbik ve sakallar parlak kırmızı renktedir. Gözler canlı ve parlaktır, ışık şiddetine pupiller büyüyüp küçülerek hızlı bir şekilde cevap verir. Burun akıntısı görülmez. Hayvanlar ele alındıklarında sağlam yapıda oldukları hissedilir, kuvvetli, enerjik bir şekilde çırpınırlar. Bacak ve ayakları saran pullu deri temiz, nemli ve parlaktır. Bacaklar dolgundur. Eklem bölgesi elle sıkıldığında şişkinlik ve sıcaklık hissedilmez. TÜYLER Parlak, düzgün ve temizdir. Sıklıkla yem tüketir ve su içerler. DIŞKILAMA Gri, kahverengi, beyaz renkte konik şekillidir. SOLUNUM Sessiz, ve burun deliklerinden yapılır. Gaga kapalıdır. Kümes ısısı 30 derecenin üzerine çıktığı durumlarda sağlıklı hayvanlarda ağızlarını açarak nefes alırlar.

HASTA GÖRÜNÜM Baş vücuda yakın bir pozisyondadır. Kanatlar, kuyruk düşmüş vaziyettedir. Boyun baş ile birlikte sırta doğru kıvrılmış yada bacakların arasındadır. İbik ve sakallar soluk renkte, gözler parlaklığını kaybetmiş, sulanmış veya yarı açık olabilir. Burun delikleri tıkalı veya burun akıntısı mevcuttur. Hayvanlar cansızdır. Ele alındıklarında tepkileri zayıftır. Kasların zayıflığı, göğüs kemiğinin ele gelmesi hissedilir. Eklemler sıcak ve şişkindir. Ayak tabanları çatlak ve kabuk bağlamış durumdadır. . TÜYLER Parlaklığını kaybetmiş, dağınık ve kabarıktır. İştah azalmış, su tüketimi artmıştır. DIŞKILAMA Sekum kaynaklı dışkı içeriğinin üzeri köpükle kaplanmış olabilir. Süt beyaz, yeşil, sarı, kırmızımsı renkte olabilir. Kıvamı suludur. SOLUNUM Hırıltı, tıksırık, ıslık sesi duyulur. Karın duvarının hareketleri çok belirgindir.

2- Bugün ve son günlerde kaç hayvan öldü?

• Bunun için ölüm kayıtlarının kümes kartlarına düzenli bir şekilde işlenmesi gerekir.
• Ölen hayvanlar derhal sürüden uzaklaştırılmalı ve veteriner hekimin muayenesi için soğuk bir yerde muhafaza edilmelidirler (özellikle sıcak yaz günlerinde).

3- Sürüde daha önceden bir hastalık gözlendi mi?

• Hastalık gözlendi ise uygulanan ilaçlar ve aşılar kümes kayıt formlarına işlenmelidir.

4- Kümes ortamında veya kümesin bulunduğu çevrede hayvanlar üzerinde değişikliğe sebep olacak bir durum oldu mu?

• Aşırı sıcak, aşırı soğuk, kümesin içerisine yabani hayvan girmesi, aşırı gürültü gibi. Bu ve benzeri olağan dışı durumlar ve sonuçları mutlaka kümes kayıtlarına işlenmelidir.

5- Kümese yeni yem girişi oldu mu?

• Kümese yemlerin geliş tarihleri, miktarları, tüketilmeye başlandığı tarih ve yem formülasyonundaki değişiklikler mutlaka kümes kartlarına işlenmelidir.

6- Hayvanların yem ve su tüketimlerinde bir değişiklik oldu mu?

• Değişiklikler günlük olarak mutlaka kümes kartlarına işlenmelidir.

7- Yumurta veriminde bir düşme veya kabuk kalitesinde bir bozulma oldu mu?

• Günlük üretim verileri dikkatli bir şekilde kayıt edilmeli, her gün toplanan yumurtaların kabuk kaliteleri, özellikleri, toplama ve viyolleme esnasında dikkatli bir şekilde incelenmelidir.

8- Hayvanların dışkılamalarında veya dışkının görüntüsünde veya kıvamında bir değişiklik var mı?

• Dışkının kıvam ve görüntüsü çeşitli hastalıklarda değişir. Bu yüzden bir değişiklik dikkati çektiğinde derhal sorumlu veteriner hekime haber verilmelidir.

Yukarıda yer alan bilgiler çerçevesinde bilinçli ve tedbirli bir sürü yönetimi, hem sizi hem çevrenizi hem de hayvanlarınızı tüm tehlikelerden korumaya yardımcı olacaktır.